Badbedenksels

Ik lig in bad en ik lees (nee, niet nu, maar laat me even vertellen, okee). Ik lees 'De Verborgen Geschiedenis' van Donna Tartt. Weer. Dit is denk ik de zesde of zevende keer. En het is een redelijk dikke pil; niet een boekje dat je snel even tussendoor doorjakkert, nee, een heftige roman met een verhaal dat je grijpt en niet meer loslaat (om maar even een cliché uit de kast te halen).

Ik kan eigenlijk niet eens vertellen waarom ik dit boek zo mooi vind dat ik het weer aan het lezen ben. Of waarom ik hem eerst twee keer in het Nederlands, toen twee keer in het Engels en vervolgens weer een paar keer in het Nederlands heb gelezen. Het is gewoon boeiend. Voor wie het gelezen heeft, komt het volgende gegeven misschien bekend voor: de personages in het verhaal veranderen zeer sterk door het verhaal heen. Figuren die je niet mocht worden je favoriet. Sympathieke karakters uit het begin beginnen zure trekjes te vertonen tegen het eind. Je wéét dus waar het heengaat. En toch, als je weer van voor af aan begint, is het alsof je ze opnieuw ontmoet. Een vreemde gewaarwording: alsof de personages een nieuwe poging wagen en jij als lezer net zo hard meedoet.

Wat me altijd is opgevallen aan de Nederlandse versie van dit boek, is het feit dat het niet alleen een goede (lees: correcte) vertaling is, maar ook een sterke. Tartt schrijft niet alleen volzinnen, ze schrijft vol-alinea's (!), en de vertalers zijn er wonderwel in geslaagd om haar toon, haar ritme en de melodie van de zinnen te handhaven. Het is gewoon... prachtig.

Dat doet me denken aan iets anders: de vertaling van de Harry Potter-boeken. Die vind ik namelijk bijzonder slecht. Ik kan er niets aan doen, maar ik krimp altijd ineen bij de lelijke kinderlijke ombuigingen die van namen zijn gemaakt in de overzetting van Engels naar Nederlands. Om de één of andere reden heeft de schrijver de behoefte gevoeld om er flauwe woordgrapjes van te maken, die een grappige 'knipoog' naar de kijker moeten zijn. Neem bijvoorbeeld Dumbledore. Dat wordt 'Perkamentus'. Snap je hem? Perkamentus? Per-ka-ment? Hij is oud! Net als perkament! Whahaha!

Waarom? Dumbledore is weliswaar een markante naam, maar met oud zijn heeft hij werkelijk niet te maken. Het heeft wat overeenkomsten met 'Bumblebee', maar om dat nu een link naar leeftijd te noemen. Hmm, nee. En zo zijn er nog wel meer. Zwamdrift, Vleeschhouwer, Schobbejak, mevrouw Plijster: ze hebben allemaal een ver-grappigde naam gekregen. Jammer.

En dan de Gruzielementen. Dat vind ik ook een flinke misstap. Hoe in elkaar getrapt voelt dat woord aan, zeg! Ik vind erin terug: Gruzelement, Griezelig en Ziel (en Elementen, maar dat is een bijproduct, dunkt me). Daar heeft de vertaler een flinke kluif aan gehad, denk ik. Wat mij betreft had hij het kunnen laten zoals het in het Engels was: Horcrux. Een woord dat Rowling gewoon verzonnen heeft: een origineel woord, niet één dat uit stukjes (of elementen, eigenlijk) aan elkaar hangt. Horcrux. Simpel, en toch duidelijk. Je zou kunnen zeggen dat Hor- naar 'horror' verwijst, maar dan kun je ook zeggen dat de mos- van mosterd hetzelfde is als de Mos van Moskou. Onzin dus.

Waarom maak ik me hierover nu eigenlijk druk? Ik weet het eigenlijk ook niet zo goed. Ik weet alleen dat ik het jammer vind dat lezers van de Nederlandse versie van de Harry Potter-boeken eigenlijk een verkindste versie voor hun neus hebben.

Zo, dat heb ik ook weer even gezegd.

Dan moet me nog iets anders van het hart: bij de douche-artikelen staat een flesje met babybadolie. Ik vroeg me af of dat badolie voor een baby is, of olie voor een babybad. Iemand enig idee?